Bé ăn dặm
Ăn dặm ở trẻ: khi nào thì trẻ sẵn sàng ăn dặm?
Cho bé ăn dặm là một bước quan trọng và thú vị trong quá trình phát triển của trẻ. Chính vì vậy, bố mẹ nên tìm hiểu kỹ về cách thức cũng như những lưu ý khi áp dụng các cách ăn dặm cho trẻ. Mẹ nên cho bé ăn dặm như thế nào mới là đúng cách, hiệu quả nhất? Khi nào thì trẻ sẵn sàng ăn dặm? Mẹ hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
1. Khi nào thì bắt đầu cho bé ăn dặm?
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo mẹ chỉ nên bắt đầu cho bé ăn dặm từ khi được tròn 6 tháng tuổi, vì lúc này hệ tiêu hóa của bé lúc này mới phát triển tương đối hoàn chỉnh để có thể hấp thu những thực phẩm đặc và phức tạp hơn sữa mẹ.
Giai đoạn ăn dặm trẻ cần ăn bổ sung vì nhu cầu năng lượng tăng. Từ khi bé được 6 tháng tuổi năng lượng từ sữa mẹ chỉ đủ cung cấp khoảng 450kcal/ngày, trong khi đó giai đoạn này trẻ cần khoảng gần 700kcal/ngày. Do vậy, ăn dặm đúng cách là cần thiết để bù đắp khoảng cách thiếu hụt năng lượng này và lượng thức ăn trong các bữa ăn dặm cũng cần tăng lên khi trẻ lớn lên (tăng về số lượng và đậm độ đặc dần lên), nếu không đảm bảo đủ bữa ăn dặm trẻ sẽ còi cọc, phát triển chậm. Hơn nữa trong giai đoạn này, lượng sắt dự trữ không còn, do vậy trẻ sẽ thiếu sắt nếu chỉ được cung cấp từ nguồn sữa mẹ, do vậy ăn dặm sẽ là nguồn cung cấp đủ lượng sắt cần thiết bù đắp sự thiếu hụt đó. Nếu cơ thể trẻ không có đủ lượng sắt cần thiết trẻ sẽ bị thiếu máu. Khoảng thiếu hụt sắt lớn nhất vào lúc trẻ 6 -12 tháng và nguy cơ thiếu máu lớn nhất cũng ở nhóm tuổi này.
Trước 4 tháng tuổi, cơ thể trẻ chưa có đủ men amylase để tiêu hóa chất bột. Do vậy, nếu cho bé ăn dặm trước 4 tháng dễ khiến bé dễ chán sữa mẹ nên bú ít đi, dẫn đến tình trạng thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu, quan trọng từ sữa mẹ. Điều này làm bé giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển. Mặt khác, bé dễ bị dị ứng thực phẩm do hệ tiêu hóa khi bé 4 tháng tuổi vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt là những bé có cơ địa nhạy cảm. Vì vậy, bé có nguy cơ cao bị tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa vì hệ tiêu hóa non nớt chưa đủ men để xử lý tinh bột và những thức ăn phức tạp khác.
Ngược lại, nếu cho bé ăn dặm muộn sau 6 tháng tuổi, nhiều khả năng trẻ sẽ đứng cân, tăng trưởng chậm. Bởi vì khi này sữa mẹ không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ phát triển.
2. Những dấu hiệu bé đã sẵn sàng ăn dặm
Thời điểm tốt nhất để cho bé ăn dặm là khi bé tròn 6 tháng tuổi, Tuy nhiên, từ khoảng 5 tháng tuổi, bé đã có thể tập ăn dặm nếu nguồn sữa mẹ không đủ đáp ứng nhu cầu cho trẻ. Mẹ cần quan sát thêm các phản ứng và vận động của bé. Có thể bắt đầu cho bé ăn dặm khi bé có một số dấu hiệu dưới đây:
- Bé có vẻ bị đói sau khi đã bú mẹ đủ 8 đến 10 cữ bú hoặc 1000ml sữa công thức mỗi ngày.
- Bé háo hức ngả người về phía trước khi thấy người lớn ăn.
- Bé biết giữ đầu thẳng và có thể tự ngồi.
- Bé biết đưa môi dưới về phía trước để nhận thức ăn từ thìa.
- Lưỡi bé không còn phản xạ đẩy khi đưa vật lạ như thìa vào miệng.
- Bé thể hiện sự thích thú đối với thức ăn mẹ đưa.
- Cân nặng bé gấp đôi so với khi sinh.
3. Những nguyên tắc mẹ cần biết khi bé ăn dặm
- Không ăn dặm trước 4 tháng tuổi và phải kết thúc ở tháng thứ 24: Theo chuyên gia dinh dưỡng, bé nên bắt đầu giai đoạn ăn dặm từ khoảng 6 tháng tuổi và kết thúc ở tháng thứ 24. Mẹ tuyệt đối không cho bé ăn dặm từ trước 4 tháng tuổi nhé, vì có thể làm tăng nguy cơ sặc thức ăn, gây ngạt. Hơn nữa, hệ men tiêu hóa của bé lúc này chưa đầy đủ, không thể tiêu hóa được các thức ăn dặm. Cũng không cho trẻ ăn dặm quá muộn: sau 6 tháng tuổi vì có thể làm giảm sự phát triển của bé do thiếu hụt năng lượng và các dưỡng chất cần thiết. Sau 24 tháng tuổi, mẹ nên kết thúc giai đoạn ăn dặm cho bé để bé rèn luyện khả năng nhai, giúp bé dễ hòa nhập hơn ở trường lớp.
- Cho bé ăn từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc: Để bé làm quen với những thức ăn mới, mẹ nên cho bé ăn bắt đầu từ lượng thức ăn nhỏ rồi tăng dần khẩu phần. Thức ăn đặc cung cấp nhiều năng lượng, dinh dưỡng hơn thức ăn loãng. Do đó, cũng theo nguyên tắc từ ít đến nhiều, mẹ hãy tập cho bé ăn bột ăn dặm từ loãng đến đặc.
- Cho bé ăn từ thực phẩm thực vật đến động vật: Hệ tiêu hóa non nớt của bé chưa có khả năng tiêu hóa quá nhiều chất đạm từ động vật đâu mẹ nhé. Ở giai đoạn tập ăn dặm, mẹ chỉ nên chế biến thức ăn dặm hoàn toàn từ thực vật. Từ 7 tháng tuổi, mẹ có thể bổ sung đạm động vật bằng cách cho bé ăn thịt với lượng khoảng 1 thìa canh/bữa.
- Cho bé ăn từ ngọt đến mặn: Mẹ nên cho bé bắt đầu ăn dặm bằng các loại bột ngọt như bột gạo, bột yến mạch,… nấu cùng rau, củ, quả và không nêm gia vị. Bột ăn dặm RiDIELAC Gạo Sữa giúp bé dễ làm quen đồng thời, cung cấp đầy đủ dưỡng chất thiết yếu như Lysin, chất xơ hòa tan Inulin và Vitamin nhóm B giúp hỗ trợ phát triển thể chất toàn diện. Sau khoảng 2 – 4 tuần thì mẹ mới nên nấu bột mặn cho bé. Mẹ cần lưu ý: không thêm mắm, muối vào đồ ăn dặm cho bé vì sẽ khiến thận của bé hoạt động quá sức.
- Chỉ cho bé thử một loại thực phẩm mỗi lần, trong 3 – 5 ngày: Đây là cách để bé làm quen mới từng mùi vị thực phẩm mới và để phát hiện xem bé có bị dị ứng với thực phẩm đó hay không.
4. Các nguy cơ khi cho trẻ ăn dặm quá sớm hoặc quá muộn
- Các nguy cơ khi cho trẻ ăn bổ sung quá sớm (trước 6 tháng hay 26 tuần)
Trẻ giảm bú mẹ vì vậy sẽ làm giảm khả năng tạo sữa mẹ
Trẻ tăng nguy cơ mắc bệnh, mắc tiêu chảy, suy dinh dưỡng, dị ứng do thức ăn bổ sung không phù hợp với khả năng tiêu hóa và miễn dịch chưa hoàn thiện của trẻ
Trẻ giảm bú mẹ sẽ làm tăng nguy cơ mang thai của bà mẹ.
- Các nguy cơ khi cho trẻ ăn bổ sung quá muộn (sau 6 tháng hay 26 tuần)
Trẻ không nhận được các thức ăn cần thiết để bổ sung thêm các chất dinh dưỡng mà sữa mẹ ở giai đoạn này không đáp ứng được đầy đủ cho sự phát triển của trẻ, đặc biệt là sắt.
Chậm lớn và chậm phát triển.
Nguy cơ suy dinh dưỡng và thiếu chất dinh dưỡng tăng lên.
5. Thực phẩm cho bé ăn dặm
Để phát triển tốt, trẻ bắt đầu ăn dặm vẫn cần được tiếp tục bú sữa mẹ hàng ngày ít nhất 3-4 lần và ăn từ 2 bữa bột cháo/ngày rồi tăng dần lên 3-4 bữa bột/ngày khi 1 tuổi. Lưu ý là ngay từ khi tròn 6 tháng tuổi, trẻ cần ăn dặm và phải được ăn dặm đúng cách, đó là bột/cháo nấu và đảm bảo cân đối 4 nhóm thực phẩm như sau:
Nhóm chất bột đường: Nhóm thực phẩm cung cấp năng lượng hàng ngày cho bé ăn dặm. Mẹ có thể nghiền cháo, khoai cho bé làm quen với nhóm thực phẩm này, hoặc nấu bột yến mạch cho thêm phong phú bữa ăn của bé. Mẹ nên sử dụng gạo tẻ gạo tám mới, không nên trộn lẫn gạo nếp (gây đặc khó ăn) không kết hợp với ý dĩ, hạt sen, đậu xanh dễ gây cảm giác chán khó ăn và chậm tiêu cho trẻ, với trẻ trên 1 tuổi nên đa dạng thực đơn ăn dặm để tránh làm trẻ biếng ăn do ăn cháo quá lâu: nên chế biến súp khoai tây thịt bò xay, bún, phở, bánh đa,… để trẻ hào hứng với bữa ăn dặm.
Nhóm chất đạm: Chất đạm thịt nạc (lợn, gà), lòng đỏ trứng gà: là những thực phẩm giàu đạm dễ tiêu khuyến nghị dùng cho trẻ khi mới bắt đầu tậpăn dặm, sau đó cho trẻ ăn thịt bò, cá, tôm, cua (khi sang tháng tuổi thứ 7), trên 1 tuổi nên cho trẻ ăn cả quả trứng gà (cả lòng đỏ và lòng trắng). Chất đạm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bé, trong cơ thể, đạm sẽ cung cấp các axit amin cần thiết thúc đẩy sự tăng trưởng và phục hồi của tế bào. Mẹ chú ý không nên cho bé ăn quá nhiều đạm, vì sẽ gây hại đến hệ tiêu hóa còn non nớt của bé, nên cho bé ăn cả đạm động vật (gồm thịt, cá…) và đạm thực vật (các loại đậu đỗ…), việc kết hợp hài hòa giữa đạm động vật và thực vật sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh.
Nhóm rau củ và trái cây: Cung cấp vitamin và một số khoáng chất, chất xơ sẽ hỗ trợ cho hệ tiêu hóa của bé. bạn cũng có thể tập cho bé ăn hoa quả tươi như nạo chuối tiêu, uống nước cam, xoài xay, đu đủ xay… những thực phẩm này sẽ giúp bổ sung rất nhiều vitamin, các chất chống oxy hóa và khoáng chất giúp cho hệ miễn dịch của bé phát triển, phòng chống các bệnh về đường ruột. Tuy nhiên mẹ cần chú ý chế biến rau củ quả cho đúng cách như rửa rau dưới vòi nước, không dự trữ rau củ quá lâu… để không làm mất chất dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.
Nhóm chất béo: Chất béo ngoài việc cung cấp năng lượng, còn là thành phần của màng tế bào và mô não. Nhóm chất béo đóng vai trò quan trọng là dung môi giúp các vitamin A,D,E,K… hòa tan hấp thu vào cơ thể. trẻ cần ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật (mỡ gà, mỡ lợn…), với tỷ lệ tốt nhất là 1:1 nên xen kẽ các bữa dầu và mỡ. Các loại dầu thực vật nên ăn đa dạng (đậu nành, mè, dầu cá hồi…) riêng dầu gấc không nên ăn hàng ngày mà chỉ nên 1-2 lần/tuần để tránh vàng da do thừa tiền vitamin A.
6. Lưu ý khi chế biến các món ăn dặm cho bé
Nên thêm 1 chút dầu ăn khi nấu món ăn dặm cho bé: Mỡ/dầu ăn là điều vô cùng quan trọng đối với bé ăn dặm. Dầu ăn dễ tiêu hóa lại rất giàu năng lượng và còn có khả năng hòa tan các chất khác, giúp hệ tiêu hóa dễ hấp thu hơn. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp cơ thể bé hấp thu tốt canxi và vitamin D.
Khi bé chưa tròn 1 tuổi, không nên thêm gia vị/nước mắm vào món ăn dặm:
Không ít mẹ cho rằng cần thêm một chút nước mắm để giúp đồăn dặm thêm đậm đà và kích thích vị giác của bé. Điều này hoàn toàn sai lầm vì ăn muối lúc này sẽ không tốt cho thận của bé. Việc thêm mắm muối vào đồ ăn dặm sẽ khiến thận của bé phải hoạt động quá sức gây hại cho thận.
Nguyên liệu cần sạch và an toàn: Nguyên liệu làm thức ăn cho bé ăn dặm cần đảm bảo sạch và an toàn, không có bất kỳ sinh vật gây bệnh nào, không sử dụng các hóa chất có hại hoặc chất độc. Bà mẹ cần rửa tay sạch trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn. Nếu thực đơn ăn dặm của bé có cá hay tôm thì cần đảm bảo gỡ hết xương (cá phải gỡ thịt, tôm phải cắt râu, xay và băm nhuyễn) hoặc các miếng cứng có thể làm bé bị thương.
Vệ sinh thực phẩm khi chế biến: Tất cả các loại thức ăn tươi, sạch, giàu dinh dưỡng mà người lớn ăn được hằng ngày đều có thể cho trẻ ăn được. Những dụng cụ làm bếp và đồ đựng thức ăn của bé cần được rửa và giữ sạch; thức ăn sau khi nấu cần cho bé ăn ngay trong vòng hai giờ.
Giai đoạn trẻ ăn dặm là giai đoạn vô cùng quan trọng giúp trẻ tăng trưởng toàn diện. Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,… Hy vọng những thông tin vừa chia sẻ đã giúp mẹ biết cách cho bé ăn dặm hợp lý theo từng tháng tuổi. Quá trình bé ăn dặm ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển về thể chất và trí tuệ của trẻ. Vì vậy, mẹ nên tập ăn dặm cho bé đúng cách và đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng.