Suy dinh dưỡng bào thai và những điều cần biết

Nếu trong giai đoạn thai nghén, mẹ bầu không được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, bị ốm đau bệnh tật, không được nghỉ ngơi đầy đủ, hợp lý thì có thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng bào thai. Điều này có thể khiến trẻ sinh ra bị thiếu cân, ảnh hưởng đến sức khỏe của bé và tác động không nhỏ tới thể chất cũng như tinh thần của trẻ. 

1. Suy dinh dưỡng bào thai là gì? 

Suy dinh dưỡng bào thai là thể suy dinh dưỡng biểu hiện từ rất sớm, ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Những em bé này tuy rằng sinh ra đủ tháng nhưng lại bị nhẹ cân (dưới 2,5 kg). Tình trạng này thường diễn ra khi trẻ đạt mốc 3 tháng cuối thai kỳ và tác động tiêu cực tới chức năng não bộ của trẻ. 

Suy dinh dưỡng bào thai được chia thành 3 mức độ:

1.  Mức độ nhẹ: Trẻ có chiều dài bình thường, chỉ có cân nặng ít hơn những thai nhi có tuổi thai tương ứng.

2.  Mức độ trung bình: Cả cân nặng và chiều dài của trẻ thấp hơn chỉ số bình thường, nhưng vòng đầu vẫn bình thường.

3. Mức độ nặng: Cả 3 chỉ số: Vòng đầu, cân nặng và chiều dài của trẻ đều thấp hơn mức bình thường.

2. Nguyên nhân dẫn tới suy dinh dưỡng bào thai

Suy dinh dưỡng bào thai có thể là do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên, điển hình là những yếu tố dưới đây:

Dinh dưỡng của người mẹ:

Chế độ ăn chính là yếu tố quan trọng quyết định đến sự phát triển toàn diện về cả thể chất và trí tuệ cho trẻ. Các dinh dưỡng trong cơ thể của mẹ theo máu qua rau thai đến nuôi dưỡng thai. Vì vậy chế độ dinh dưỡng khi mang thai không phải chỉ cần số lượng, mà còn phải đầy đủ dưỡng chất. Khi cơ thể mẹ bị thiếu hụt dinh dưỡng, vitamin và các khoáng chất trong thời gian mang thai sẽ làm tăng nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai.

Thức ăn của người có thai cần đáp ứng cung cấp đầy đủ các nhóm dinh dưỡng: chất đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất và phải được bổ xung các dưỡng chất thiết yếu trước và trong thai kỳ. Những chất này sẽ đảm bảo sức khỏe cho mẹ đồng thời xây dựng các tổ chức cơ quan cho trẻ như hệ thống não thần kinh trung ương, tim, gan, phổi, bộ máy tiêu hóa, hô hấp, tuần hoàn và tiết niệu…Ngoài ra người mẹ nên ăn nhiều rau xanh và hoa quả, vì trong đó sẽ có nhiều chất khoáng như sắt, đồng, kẽm, canxi, photpho cũng như các loại vitamin. Nếu thiếu những thứ này sẽ dễ bị thiếu máu, còi xương, mù lòa do thiếu vitamin A…

Sức khỏe của người mẹ:

Trong thời gian mang thai, nếu mẹ bị cúm, sốt phát ban, mắc các bệnh nhiễm khuẩn cấp… thì trẻ sinh ra có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh; mẹ có tiền sử mắc các bệnh nội khoa như bệnh tim mạch, bệnh lao, bệnh thận, cao huyết áp, tiền sản giật, bệnh nội tiết, sốt rét… thì đó cũng là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng thai. Đặc biệt, có những bệnh lây truyền từ mẹ sang con như giang mai, AIDS nên mẹ cần phải khám sức khỏe trước khi mang thai để điều trị dứt bệnh trước khi có ý định mang thai và chú ý giữ gìn sức khỏe tránh ảnh hưởng đến thai nhi.

Trường hợp mẹ nghiện rượu, hút thuốc, suy dinh dưỡng, có nhiều vết sẹo mổ trên tử cung, u xơ tử cung, tử cung có vách ngăn, lạc nội mạc tử cung… cũng cần theo dõi sát sao để tránh dẫn tới suy dinh dưỡng bào thai.

Điều kiện lao động của người mẹ khi mang thai:

Môi trường làm việc của người mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ. Các dưỡng chất được mẹ thu nạp vào cơ thể không chỉ để nuôi lớn thai nhi mà còn để dự trữ cho quá trình lâm bồn và tiết sữa sau sinh. Bình thường lao động đã phải tiêu hao năng lượng, lao động càng nặng thì tiêu hao năng lượng càng nhiều. Người mẹ làm việc vất vả trong thời gian mang thai sẽ không có đủ năng lượng để giúp thai nhi lớn lên, có nhiều nguy cơ ít sữa, mất sữa sớm. 

Nhau thai kém phát triển

Như chúng ta đã biết thì nhau thai chính là sợi dây kết nối giữa cơ thể mẹ và bé. Bộ phận này giúp dẫn truyền oxy, dưỡng chất, hormone và máu từ mẹ để nuôi lớn bào thai. Nếu nhau thai kém phát triển sẽ làm hạn chế lượng chất dinh dưỡng được đưa tới em bé, từ đó thai nhi sẽ bị kém phát triển và còi cọc. Đó là lý do vì sao nhiều mẹ bầu lại bị suy dinh dưỡng bào thai mặc dù vẫn ăn uống đều đặn, nhiều chất.

Tuổi tác của người mẹ

Phụ nữ khi bước sang giai đoạn ngoài 30 tuổi thì bắt đầu có các dấu hiệu của lão hóa. Cơ thể của người mẹ sẽ khó cung cấp được đầy đủ các dưỡng chất cho thai nhi hơn. Không chỉ có vậy, tuổi tác người mẹ càng cao thì các rủi ro xảy ra trong khi mang thai và sinh nở sẽ càng lớn. Cụ thể như trẻ sinh ra có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh (mắc hội chứng Down, sứt môi, hở hàm ếch hay tim bẩm sinh,…) sẽ cao hơn rất nhiều so với phụ nữ mang thai khi còn trẻ. Do đó các chuyên gia y tế khuyến khích độ tuổi sinh sản lý tưởng nhất của người phụ nữ là từ 25 –  30 tuổi. 

3. Dấu hiệu của suy dinh dưỡng bào thai

Thông qua những lần khám thai định kỳ, mẹ có thể phát hiện ra tình trạng này ngay từ sớm thông qua các chỉ số như vòm bụng, chiều cao tử cung. Dựa trên các thông số này, bác sĩ sẽ xác định được kích thước của thai nhi.

Ngoài ra chỉ số cân nặng của mẹ cũng là yếu tố giúp nhận biết tình trạng suy dinh dưỡng bào thai. Trung bình một thai phụ sẽ tăng khoảng 10 – 12kg trong suốt thai kỳ. Nếu mẹ chỉ tăng ít (< 6kg) thì nguy cơ cao là trẻ đang bị suy dinh dưỡng bào thai. Dấu hiệu muộn nhất là khi chào đời trẻ chỉ nặng dưới 2,5 kg mặc dù sinh đủ tháng.

Không chỉ khiến thai nhi có thể trạng còi cọc, suy dinh dưỡng bào thai còn gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự tăng trưởng và phát triển của trẻ sau này, cụ thể:

• Trẻ bị chậm phát triển cả về thể chất lẫn trí tuệ: sự thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu sẽ tác động đến cân nặng, chiều cao và các cơ quan khác như gan, thận, não bộ của trẻ. Những em bé này sẽ không được năng động và nhanh nhẹn như những trẻ đồng trang lứa;

• Trẻ dễ bị hạ đường huyết với các biểu hiện như khóc thét, run rẩy, hạ thân nhiệt, co giật, tím tái, ngưng thở,… ;

• Nguy cơ nhiễm khuẩn cao: việc thiếu hụt các loại vitamin quan trọng như vitamin A, C,… sẽ làm giảm sức đề kháng của trẻ, từ đó trẻ dễ bị các loại virus, vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh. Những bé trước đây bị suy dinh dưỡng bào thai còn là đối tượng dễ mắc phải các bệnh lý viêm đường hô hấp, bệnh sởi, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy,… 

4. Hậu quả của suy dinh dưỡng bào thai

Thai chết lưu:Nếu phụ nữ mang thai bị suy dinh dưỡng, thai nhi có thể bị chết lưu hoặc gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Trẻ dễ bị nhiễm khuẩn: Trẻ suy dinh dưỡng thường thiếu hụt các vitamin, trong đó có vitamin A và C, là những chất rất quan trọng với hệ thống miễn dịch. Nếu cơ thể trẻ thiếu những chất này sẽ làm bé dễ bị nhiễm khuẩn.

Trẻ dễ bị hạ thân nhiệt: Trẻ suy dinh dưỡng rất nhạy cảm với nhiệt độ bên ngoài, nếu không được ủ ấm kịp thời, thân nhiệt của trẻ có thể bị giảm mạnh có thể gây hậu quả khó lường.

Trẻ dễ bị hạ đường huyết:Các dấu hiệu chứng tỏ trẻ bị hạ đường huyết như trẻ rên nhẹ, khóc thét, run rẩy, co giật, tím tái, ngưng thở…cần cho trẻ bú sữa mẹ càng sớm càng tốt.

Trẻ chậm phát triển: Chế độ ăn không đúng cách hoặc thiếu vitamin, chất dinh dưỡng thiết yếu cho thai nhi có thể làm em bé phát triển chậm vì sự thiếu hụt nguồn lực ngay từ trong cơ thể của mẹ. Những bé bị suy dinh dưỡng bào thai luôn ốm yếu, gầy còm, chiều cao phát triển rất chậm, ảnh hưởng đến não bộ, gan, thận…. Trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai có nguy cơ cao não chậm phát triển và trẻ không được nhanh nhẹn như những đứa trẻ khác.

Trẻ có thể chịu những di chứng về tâm thần: Một số trường hợp trẻ suy dinh dưỡng ở mức độ cao xuất hiện các dấu hiệu về thần kinh như chậm phát triển về thấn kinh.

5. Cách phòng tránh suy dinh dưỡng bào thai

Thường các bà mẹ ở cuối thai kỳ mà có mức tăng cân thấp, dưới 6kg thì chắc chắn đã bị suy dinh dưỡng bào thai. Vì thế cần có một chế độ ăn uống nghỉ ngơi hợp lý:

– Ăn đủ chất: Mẹ khi mang thai cần ăn đủ chất, ăn đa dạng các loại thực phẩm, đặc biệt ăn nhiều trái cây tươi, rau củ, hạt, thực phẩm giàu protein. Có thể ăn 4-5 bữa một ngày để đảm bảo thai nhi có đầy đủ các chất dinh dưỡng trong bụng.

– Ăn các thức ăn có giàu đạm, canxi như tôm, cua, trứng, sữa. Trong cả quá trình mang thai mẹ cần tăng từ 9-14kg, nếu mang đa thai thì cần tăng từ 15-20kg.

– Khi mang thai cần dành nhiều thời gian cho việc nghỉ ngơi và thư giãn, sẽ giúp cơ thể hồi phục năng lượng, phòng tránh được các loại bệnh tật.

– Không được uống rượu, bia, chất kích thích như cà phê khi mang thai, đặc biệt là hít khói thuốc lá nhiều sẽ làm bé trong bụng có nguy cơ bị thiếu cân suy dinh dưỡng.

– Tinh thần phải lạc quan, tránh áp lực căng thẳng mệt mỏi trong suốt quá trình mang thai. 

– Nên bỏ chút thời gian để tập hít vào thở ra như yoga, và thường xuyên đi bộ nhẹ khi thai được 7 tháng tuổi trở lên.

– Cần chú ý bổ sung thêm các loại vitamin như vitamin B1, B6, vitamin E sắt, folate, canxi… theo chỉ dẫn của bác sĩ.

– Mẹ bầu cần chú ý đi khám thai theo định kỳ thường xuyên, tránh bị stress cũng sẽ giúp một phần giảm thiểu tỉ lệ bé bị suy dinh dưỡng thiếu cân.

6. Lưu ý khi chăm sóc trẻ bị suy sinh dưỡng 

– Ủ ấm cho trẻ thường xuyên, tốt nhất hãy để trẻ nằm cạnh mẹ ngay sau khi sinh. Nuôi con theo kiểu chuột túi “da áp da”.
– Tắm rửa bằng nước ấm sạch, thay băng rốn hàng ngày

– Bú mẹ sớm, trong nửa giờ đầu sau khi sinh. Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, cho trẻ bú nhiều lần hơn những trẻ có cân nặng bình thường khác.

– Theo dõi hạ thân nhiệt hay hạ đường máu, hạ canxi máu.

– Chỉ nên cho bé tập ăn dặm khi được hơn 6 tháng tuổi, đảm bảo khẩu phần ăn của bé có đầy đủ các vi chất thiết yếu. Mẹ cũng có thể bổ sung thêm men tiêu hóa để cho bé để bé phát triển cả chiều cao, cân nặng phòng ngừa bệnh suy dinh dưỡng

– Cho trẻ uống vitamin A, vitamin D và tiêm vắc-xin đầy đủ theo quy định của y tế.

Như vậy để sớm phát hiện tình trạng suy dinh dưỡng bào thai ở trẻ, các mẹ bầu nên tuân thủ lịch khám thai định kỳ để cập nhật các chỉ số quan trọng về sự phát triển của thai nhi. Việc sớm nhận biết các dấu hiệu suy dinh dưỡng bào thai sẽ giúp áp dụng kịp thời các biện pháp xử lý thích hợp, từ đó phòng ngừa được nhiều nguy cơ biến chứng.