Tắc tia sữa sau sinh: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Tắc tia sữa là tình trạng mà không ít bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ gặp phải, nếu không biết cách xử lý và xử lý chậm trễ có thể gây nên tình trạng đau nhức, mệt mỏi và ảnh hưởng đến mục tiêu nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ. Nhiều trường hợp không được điều trị sớm và hiệu quả có thể gây áp xe tuyến vú, dần dần trở thành các dải xơ hóa hoặc u xơ tuyến vú. Vậy nguyên nhân gây tắc tia sữa là gì, điều trị và phòng ngừa tình trạng này bằng cách nào? Ba mẹ hãy cungc tham khảo qua bải viết dưới đây

1. Tắc tia sữa là gì?

Tắc tia sữa còn gọi là tắc tuyến sữa hay tắc ống dẫn sữa, là tình trạng sữa mẹ bị ứ đọng bên trong các ống dẫn sữa ở bầu ngực mà không được đẩy ra ngoài, khiến việc cho con bú gặp nhiều khó khăn cũng như gây đau đớn cho người mẹ. Tình trạng này thường xảy ra ở mẹ sau sinh khoảng 6-8 tuần hoặc bất kỳ thời điểm nào trong thời kỳ nuôi con bằng sữa mẹ.

Sữa mẹ được sản xuất từ các nang sữa, theo các ống dẫn sữa đổ về xoang chứa sữa nằm ở phía sau quầng vú, dưới tác động kích thích từ hoạt động bú mút của trẻ mà sữa sẽ chảy ra ngoài. Tuy nhiên, khi lòng ống dẫn sữa bị bít hẹp lại, sữa sẽ không thể chảy ra ngoài, lâu dần vón cục do hiện tượng sữa đông kết. Song song đó sữa mới vẫn tiếp tục được tạo ra, làm cho chỗ tắc ở các ống dẫn trước ngày càng căng giãn ra khiến tình trạng tắc sữa ngày càng nghiêm trọng hơn.

2. Nguyên nhân dẫn đến tắc tia sữa

Tắc tia sữa có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, tuy nhiên có những nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

Mới sinh con: Sau khi sinh, nhiều mẹ gặp phải tình trạng tắc tia sữa dù chưa cho bé bầu lần nào. Nguyên nhân là do sữa tích tụ nhiều trong thời gian dài trong bầu ngực nhưng không được bé bú hoặc bị tắc dịch dẫn đến không chảy ra ngoài được. Việc ứ đọng sữa này sẽ khiến vú bị căng cứng, đau nhức và gây sốt nhẹ, cần sớm làm thông tắc để bé có thể bú sữa.

Sữa mẹ dư thừa: Lượng sữa cung cấp của mỗi mẹ bầu là khác nhau, nhiều trường hợp sữa mẹ về quá nhiều mà bé không bú hết, dẫn đến sữa còn dư thừa nhiều trong bầu ngực. Cùng với việc mẹ không hút phần sữa thừa sau khi bé đã bú no ra ngoài. Kết quả là sữa còn đọng lại gây tắc nghẽn tia sữa.

Con bú không đúng cách: Khi bé không ngậm vú mẹ đúng cách, sữa không thể chảy ra ngoài nhiều, thay vào đó có thể tồn đọng lại trong bầu ngực. Đây cũng là nguyên nhân phổ biến gây tắc tia sữa.

Ngực chịu áp lực: Khi mẹ đang cho con bú, kích thước ngực tăng lên do cần sản xuất và đưa sữa đều đặn cho bé bú. Nhiều mẹ không thay đổi áo ngực dẫn đến áo quá chật, bó chặt vào ngực hoặc mang địu địu bé trước ngực khiến bầu ngực chịu áp lực lớn. Đây cũng là nguyên nhân khiến các tia sữa bị tắc. Ngoài ra, mẹ cũng nên tránh nằm sấp khi ngủ hoặc tập luyện thể thao quá sức ngay sau khi sinh.

Mẹ không cho con bú thường xuyên: Do nguyên nhân công việc hoặc sức khỏe, mẹ có thể không cho bé bú thường xuyên hoặc không hút sữa ra hết trong khoảng 5 giờ đến 1 ngày cũng có thể dẫn đến tình trạng tắc tuyến sữa.

Mẹ bị áp lực, stress: Tâm trạng không tốt cũng ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể, trong đó có việc sản xuất sữa. Do vậy, nếu mẹ bị căng thẳng, stress kéo dài không được giải quyết, quá trình sản sinh hormone oxytocin sẽ bị ảnh hưởng, khiến việc giải phóng sữa ở vú gặp vấn đề.

3. Dấu hiệu tắc tia sữa sau sinh

Tình trạng tia sữa bị tắc có thể xảy ra bất cứ lúc nào dù mẹ mới bắt đầu cho con bú hoặc đã cho con bú được một thời gian. Vì thế, mẹ cần lưu ý những dấu hiệu dưới đây để nhận biết sớm tình trạng tắc tia sữa và can thiệp điều trị kịp thời, bao gồm: 

• Không tiết sữa hoặc tiết sữa rất ít, kể cả khi mẹ chủ động vắt sữa.
• Ngực căng cứng và to hơn so với bình thường, càng lúc càng căng cứng và to hơn, đi kèm với cảm giác đau nhức.
• Sờ vào đầu vú cảm giác có một hoặc nhiều cục cứng.
• Ngưng sưng nóng và đỏ, một số trường hợp gây sốt.

4. Tắc tia sữa có nguy hiểm không

Mặc dù tắc tia sữa không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ, tăng nguy cơ gặp các biến chứng như mất sữa hoàn toàn, áp xe vú, viêm tuyến vú, lâu dần phát triển thành các dải xơ hóa hoặc u xơ tuyến vú.

• Mất sữa: khi mẹ có sữa nhưng không thể tiết ra cho bé bú mặc dù đã vắt hoặc sử dụng máy hút sữa. Khi không có sữa mẹ trẻ buộc phải uống sữa ngoài, dẫn đến trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng và các kháng thể tự nhiên so với những trẻ được bú sữa mẹ hoàn toàn, trẻ chậm lớn, dễ mắc bệnh vặt hơn…
• Viêm tuyến vú: ngực sưng to hơn và cảm thấy đau nhức, khi chạm tay vào sờ thấy nhiều cục cứng, đầu vú sưng và đau đớn, dù có cố gắng nặn cũng không thấy chảy sữa ra ngoài.
• Áp xe vú: là tình trạng đau nhức dữ dội và mưng mủ ở tuyến vú, thường xảy ra ở mẹ bị tắc sữa kéo dài hơn 1 tuần nhưng không được điều trị hiệu quả.

Khi mẹ bị tắc tuyến sữa lâu ngày nhưng không được điều trị kịp thời, các khối mưng mủ có thể vỡ ra và đi vào máu, xảy ra hoại tử tuyến vú, gây tổn thương đến gan thận, gây nhiễm trùng và thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

5. Tắc tia sữa thì phải làm sao

Mục tiêu trong điều trị tắc tia sữa chính là làm tan các cục sữa bị ứ đọng, vón cục để khơi thông tia sữa. Mẹ có thể áp dụng những cách đơn giản dưới đây để thông tia sữa tại nhà, gồm:

• Nếu bầu vú không quá đau có thể cho trẻ bú bên ngực đau trước, bởi vì lúc này trẻ sẽ bú bằng lực mạnh nhất để hút sữa nhờ đó giúp thông các tia sữa bị tắc.
• Sử dụng túi chườm nóng quanh bầu ngực giúp sữa chảy đều hơn
• Bà mẹ thường xuyên thay đổi tư thế cho trẻ bú chẳng hạn như ngồi, nằm, ôm… sẽ giúp cho sữa trong các ống dẫn sữa được hút ra ngoài dễ dàng hơn
• Xoa bóp vùng ngực đau thường xuyên có thể giúp thông các tuyến sữa. Bà mẹ nên thực hiện thường xuyên và có thể kết hợp với cả chườm ấm trước khi cho trẻ bú để khai thông tuyến sữa, đồng thời hỗ trợ giảm đau và sưng vú.

Trường hợp đã thử những biện pháp trên mà tình hình không được cải thiện cần đến bệnh viện để thầy thuốc khám bệnh và điều trị kịp thời, tránh để lâu gây biến chứng áp-xe tuyến vú rất nguy hiểm.

6. Cách phòng ngừa tắc tia sữa

Phòng ngừa tắc tia sữa hiệu quả sẽ giúp mẹ an tâm hơn khi chăm sóc con nhỏ trong những tháng đầu đời. Mẹ cần lưu ý những điều sau để giảm nguy cơ tắc tia sữa:

Cho bé ti mẹ nhiều hơn: Không ít mẹ bỉm nghĩ rằng bé sơ sinh chỉ cần ti một ít sữa là đủ khẩu phần. Tuy nhiên, nếu bé bú quá ít, sữa mẹ tồn đọng lại sẽ làm ngực mẹ căng cứng, khó chịu. Điều này khiến lượng sữa quý giá có thể bị tiêu hao, giảm đi giá trị dinh dưỡng. Thay vì vậy, mẹ nên có chiến lược cho bé ti sữa bằng cách chia nhỏ thành nhiều lần bú trong ngày. Hoặc vắt sữa ra bình và dùng máy đun sữa để cho bé dùng.

Chọn quần áo rộng rãi: Mẹ nên chọn đồ thoải mái, rộng rãi, hạn chế mặc đồ bó sát. Hơn nữa, khi chọn đồ lót, mẹ cũng cần lưu ý về chất liệu. Bởi đồ lót tiếp xúc trực tiếp với bầu ngực mẹ, đó cũng là vùng bé tiếp cận trong lúc ti. Nếu chất liệu có thể ảnh hưởng sức khỏe, bé sẽ bị dị ứng và gây nguy hiểm.

Thay đổi tư thế khi bé ti: Mẹ nên cho bé bú đều hai bên ngực và luân phiên, không nên để tập trung một bên. Bởi khi bé thường xuyên bú 1 bên, bên còn lại sẽ có nguy cơ bị tắc tuyến sữa. Ngoài ra, việc thay đổi tư thế sẽ giúp bé có hứng thú hơn khi ti mẹ.

Tập thói quen hút sữa thường xuyên: Ngoài việc cho con bú đúng cữ và bú thường xuyên, mẹ cần hút sữa đều đặn mỗi lần sau khi bé bú no để đảm bảo sữa không bị ứ đọng, sữa mới luôn được sản xuất.

Thực hiện lối sống khoa học: Mẹ cần xây dựng lối sống khoa học bằng việc ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung đầy đủ các nhóm chất, nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng hoặc mệt mỏi kéo dài ảnh hưởng đến việc tiết sữa.

Uống đủ nước: Mẹ nên uống đủ lượng nước khuyến cáo mỗi ngày để giúp sữa được sản xuất nhiều hơn, nhờ đó khơi thông tuyến sữa tốt hơn.

Tập luyện thể dục thể thao nhẹ nhàng: Mẹ có thể tham khảo các bộ môn nhẹ nhàng với phụ nữ sau sinh như yoga, kegel, đi bộ… ngoài việc hỗ trợ hoạt động sản xuất sữa mẹ, cải thiện sắc vóc còn mang đến nhiều lợi ích sức khỏe khác.

Ngay khi phát hiện những biểu hiện tắc tia sữa kể trên, mẹ nên đến ngay cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, can thiệp sớm và hiệu quả, tránh những trường hợp phát triển thành viêm tuyến vú hoặc áp xe vú ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và bé